Mnogi dizel automobili imaju DPF filter, koji se smatra jednim od najproblematičnijih dijelova modernih automobila. Uz malo preventive, možete spasiti svoj automobil skupog kvara i filter vam može potrajati koliko i automobil.

Šta je DPF filter?

DPF filter je skraćenica za Diesel Particle Filter, ili na francuskom jeziku FAP (filtre à particules), a odnosi se na uređaj u izduvnom sistemu automobila čiji je zadatak da ukloni sitne čestice (čađ) koje nastaju prilikom sagorijevanja dizel goriva u motoru.

Kada kažemo DPF filter zapravo ponavljamo riječ filter jer je već sadržana u skraćenici.

Zbog čega se ugrađuje?

Kako su istraživanja pokazala čitav niz negativnih efekata na ljudsko zdravlje uzrokovanih sitnim česticama iz izduva automobila, proizvođači su nizom tehničkih inovacija pokušali da smanje emisije izduvnih gasova i usklade motore sa Euro 5 normama.

Pored EGR ventila kao prvog koraka u lancu, praktično svi noviji automobili sa dizel motorom imaju i DPF filter, čiji je zadatak da zaustavi čađ i da je u pogodnom trenutku spali, tako da u izduvu ostanu većinom ugljen dioksid i vodena para.

Noviji filteri zaustavljaju i do 95% čestica koja bi inače završile u atmosferi.

Ovakvi filteri su se počeli ugrađivati već početkom 80-ih godina, a prvu upotrebu su imali na građevinskim mašinama. Od 2004-2005 godine je počela masovna ugradnja u putničke automobile, a vremenom su uzrokovali priličan broj problema i skupih kvarova na vozilima.

Od čega se sastoji DPF filter?

DPF filter se sastoji od vanjskog kućišta, filtracionih elemenata i pratećih senzora koji mjere pritisak i temperaturu ispred i iza filtera.

Ovi senzori provjeravaju da li je smješa goriva i kiseonika bogata, siromašna ili optimalna.

Elektronika automobila svakih 60 milisekundi očitava podatke sa ovih senzora i na osnovu njih podešava smješu goriva, samim tim i potrošnju, a i optimalan rad motora.

Unutrašnja struktura se sastoji od porozne kompozitne keramike otporne na visoke temperature, uz tanak sloj dragocjenih metala koji služi kao katalizator, obično platina ili paladijum (zbog toga se i kradu).

Većina proizvođača koristi “suve” filtere, osim francuskih proizvođača koji većinom koriste sistem kod kojeg se u izduv ubacuje aditiv koji spušta temperaturu potrebnu za regeneraciju filtera (“mokri” filter).

Filter ima složen zadatak da osigura temeljnu filtraciju izduvnih gasova uz dobar protok, a istovremeno mora biti jeftin za proizvodnju i dovoljno pouzdan za dugotrajnu upotrebu.

Kako se vrši čišćenje DPF filtera?

Princip rada DPF filtera se zasniva na jednostavnom postupku – čestice čađi se zadržavaju na površini filtera, a zatim se pri visokim temperaturama uklanjaju sagorijevanjem.

Čestice čađi sagorijevaju na temperaturi iznad 600 ºC, a postupak uklanjanja naslaga pomoću visokih temperatura se naziva regeneracija filtera i razlikujemo dva stepena:

Pasivna regeneracija se dešava kada automobil u vožnji dostigne temperature koje su dovoljne da naslage nakupljene u filteru izgore, obično kod vožnje na otvorenom putu.

Aktivna regeneracija nastaje kod automobila koji se voze na kratkim relacijama, pa se ne mogu postići dovoljno visoke temperature za pasivnu regeneraciju i filter dostigne oko 45% kapaciteta.

Tada obično elektronika aktivira žutu DPF lampicu upozorenja, podiže temperature izduvnih gasova dodatnim ubrizgavanjem goriva u cilindar kod izduvnog koraka motora ili direktno u izduvnu granu.

Pređena kilometraža nije jedini faktor koji dovodi do napunjenosti DPF filtera, jer se dešavalo i na praktično novim vozilima, koja su prešla jedva 15.000 km, da se filter začepi jer je vožen isključivo u gradu.

Kako očistiti DPF filter u vožnji?

Da bi se proces regeneracije završio, obično je potrebno voziti iznad 60 km/h i 2.000 obrtaja do 30 minuta, zavisno od zagušenja filtera.

Čak i ako nije upaljena lampica, aktivnu regeneraciju ćete prepoznati tako što obrtaji motora porastu, raste potrošnja goriva, motor je bučniji, a nakon gašenja motora ventilatori rade još neko vrijeme.

Dosta vozača iz neznanja odmah ugasi automobil, jer misli da je u pitanju kvar, ali izuzetno je važno ne prekidati ovaj proces!

Kod pojedinih modela, postoji prekidač ili opcija u meniju kojom se ovaj proces može pokrenuti. Kod aktivacije, najčešće je potrebno postaviti mjenjač u prazni hod, aktivirati ručnu kočnicu i sačekati da obrtaji porastu i da visoka temperatura ukloni naslage iz filtera.

Na tržištu se mogu naći aditivi koji se dodaju u rezervoar, a njihova uloga je da smanje tačku sagorijevanja čestica.

Simptomi kvara

Ukoliko vozač često vozi kratke gradske relacije i istovremeno prekida proces regeneracije, može doći do potpunog začepljenja DPF filtera i tada motor znatno gubi na snazi, ima slab odziv na gas, što auto takođe signalizira lampicom upozorenja.

Ako ne postoji mogućnost da je samostalno obavi regeneracija pomoću sistema na automobilu, automobil se mora odvesti u servis.

Stacionarna ili prisilna regeneracija se radi u servisu obično kada su naslage čađi prevelike (oko 75%), pa automobil signalizira sa crvenom lampicom “check engine” da je potrebna hitna regeneracija.

Tada se motor priključi na dijagnostički uređaj koji podiže obrtaje i temperaturu izduvnih gasova, tako što obogaćuje smjesu gorivom.

Ovaj tip regeneracije se koristi se samo kod najtežih slučajeva začepljenja, jer opterećuje motor i izduvni sistem sa ekstremnim temperaturama.

Zbog bogate smjese dolazi do kontaminacije motornog ulja gorivom, pa je potrebno ubrzo nakon procesa zamijeniti i motorno ulje.

Pored čađi koja se može ukloniti iz filtera postupcima regeneracije, kao jedna od komponenti izduvnih gasova se javlja i pepeo, koji ostaje u DPF-u i pored regeneracije (oko 7 grama na potrošenih 1.000 litara dizel goriva).

Čišćenje DPF filtera

Kada ni jedan od postupaka regeneracije ne oslobodi filter od naslaga, postoji mogućnost da se filter demontira sa vozila u servisu i temeljno očisti.

Kod čišćenja treba obratiti pažnju na proceduru koju primjenjuje radionica, jer pranje filtera vodom pod visokim pritiskom ili potapanje u kiselinu, može oštetiti keramičke elemente filtera i napraviti još veći problem.

Profesionalne radionice koriste ultrazvučne uređaje koji razbijaju nakupljenu čađ, ali i najboljim postupcima čišćenja filter se može očistiti tek oko 70%.

Ukoliko nijedan od ovih postupaka ne daje rezultate, zadnje i najskuplje rješenje je kupovina novog filtera, koji može koštati i 1.000 KM.

Kako sačuvati DPF filter?

Ukoliko se automobil vozi većinom na kratkim relacijama, potrebno je svakih 200-300 kilometara napraviti vožnju na otvorenom putu i pri povišenim obrtajima bar 30 minuta kako bi se filter regenerisao.

Ako je automobil započeo regeneraciju, obavezno mu dopustiti da je završi jer se na taj način sprečava veće nakupljanje naslaga u filteru.

U automobil točiti samo eurodizel gorivo, jer upotreba lož-ulja dovodi do stvaranja čađi koja ubrzo zaguši filter.

Poštovati servisne periode koje je propisao proizvođač i obavezno koristiti sintetička motorna ulja sa niskim sadržajem pepela i sumpora, koja se mogu prepoznati po oznaci C1 do C4.

Voditi računa o ispravnosti EGR ventila, jer zaglavljen EGR dovodi do pojačanog stvaranja čađi, koja se zatim nakuplja na DPF-u.

DPF se može začepiti i zbog banalnih kvarova koje vozači zanemaruju, pa tako na BMW 2.0 dizel motoru u modelima serije 3 i 5, u slučaju neispravnog releja grijača, motorna elektronika isključuje automatsku regeneraciju, zbog čega se filter za vrlo kratko vrijeme začepi.

Kod pojedinih proizvođača, potrebno je da budu ispunjeni i posebni uslovi da bi se aktivirala regeneracija, kao što su da nema aktivnih servisnih lampica i da u automobilu ima više od ¼ rezervoara goriva, pa je ovo potrebno provjeriti u korisničkom uputstvu.

Kod nas se problemi javljaju uglavnom jer su automobili prešli veliku kilometražu, pa filter na kraju svog vijeka trajanja i zbog korištenja neodgovarajućih maziva i ulja.

Iako se uvijek žalimo na domaće gorivo, i vozila u inostranstvu imaju slične muke, jer dizel gorivo sa sadržajem bio-dizela koje je tamo u širokoj upotrebi doprinosi većem stvaranju naslaga na filteru.

Postoje i specijalni aditivi koji se dodaju u gorivo, čijom upotrebom se pospješuje proces regeneracije, pa se mogu koristiti u skladu sa instrukcijama proizvođača kao dodatna preventiva.

Skidanje DPF filtera

Po preporuci mehaničara, često se domaći vozači odlučuju da potpuno skinu DPF. Budući da DPF filter ima ugrađene senzore koji mjere temperaturu izduvnih gasova, potrebno je i reprogramiranje motornog softvera.

U Evropskoj uniji je ovaj postupak ilegalan od 2014. godine i automobili sa skinutim DPF-om ne mogu da prođu tehnički pregled.

Preventivni koraci u korištenju automobila sa turbo-dizel motorom i DPF filterom će omogućiti da izbjegnete skupe kvarove, ali i da doprinesete čistijoj životnoj sredini.

Više o EGR ventilu možete pročitati ovdje.

Vladimir Grujić